భారతదేశంలో పరిపాలనా విధానం

భారతదేశంలో పరిపాలనా విధానం ఒక సమాఖ్య (ఫెడరల్) వ్యవస్థను కలిగి ఉంటుంది, అంటే అధికారాలు కేంద్ర ప్రభుత్వం మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య విభజించబడి ఉంటాయి. ఈ విధానాన్ని మనం మూడు ముఖ్యమైన భాగాలుగా చూడవచ్చు:

1. కేంద్ర ప్రభుత్వం (Union Government):

• శాసన శాఖ (Legislature): దీనిని పార్లమెంటు అంటారు. ఇది రెండు సభలను కలిగి ఉంటుంది:

• లోక్‌సభ (Lok Sabha): ప్రజలచే నేరుగా ఎన్నుకోబడిన సభ్యులతో కూడిన దిగువ సభ.

• రాజ్యసభ (Rajya Sabha): రాష్ట్రాల నుండి ఎన్నుకోబడిన మరియు రాష్ట్రపతిచే నియమించబడిన సభ్యులతో కూడిన ఎగువ సభ.

• పార్లమెంటు దేశానికి అవసరమైన చట్టాలను రూపొందిస్తుంది, ఉన్న చట్టాలను సవరిస్తుంది లేదా రద్దు చేస్తుంది.

• కార్యనిర్వాహక శాఖ (Executive): ఇది చట్టాలను అమలు చేస్తుంది. దీనిలో ముఖ్యంగా:

• రాష్ట్రపతి (President): దేశానికి అధిపతి, రాజ్యాంగపరమైన నామమాత్రపు అధిపతి.

• ప్రధానమంత్రి (Prime Minister): ప్రభుత్వానికి అధిపతి, పరిపాలనను వాస్తవంగా నిర్వహిస్తారు.

• మంత్రిమండలి (Council of Ministers): ప్రధానమంత్రి నేతృత్వంలో వివిధ శాఖల మంత్రులు ఉంటారు, వీరు పరిపాలనలో సహాయం చేస్తారు.

• న్యాయ శాఖ (Judiciary): ఇది చట్టాలను వ్యాఖ్యానిస్తుంది మరియు న్యాయాన్ని నిర్వహిస్తుంది. దీనిలో అత్యున్నత న్యాయస్థానం సుప్రీంకోర్టు (Supreme Court). దాని తర్వాత హైకోర్టులు మరియు ఇతర దిగువ స్థాయి కోర్టులు ఉంటాయి.

2. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు (State Governments):

కేంద్ర ప్రభుత్వం వలెనే, ప్రతి రాష్ట్రానికి కూడా శాసన, కార్యనిర్వాహక మరియు న్యాయ శాఖలు ఉంటాయి.

• శాసన సభ (Legislative Assembly): కొన్ని రాష్ట్రాలలో శాసన మండలి (Legislative Council) కూడా ఉంటుంది.

• రాష్ట్ర గవర్నర్ (Governor): రాష్ట్రానికి నామమాత్రపు అధిపతి.

• ముఖ్యమంత్రి (Chief Minister): రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి అధిపతి.

• రాష్ట్ర మంత్రిమండలి (State Council of Ministers).

• హైకోర్టు (High Court) రాష్ట్ర స్థాయిలో అత్యున్నత న్యాయస్థానం.

3. స్థానిక ప్రభుత్వాలు (Local Governments):

గ్రామీణ స్థాయిలో పంచాయతీలు మరియు పట్టణ స్థాయిలో మునిసిపాలిటీలు ఉంటాయి. వీటికి పరిమిత పరిపాలనా అధికారాలు ఉంటాయి.

అధికారాల విభజన (Division of Powers):

రాజ్యాంగం కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాల మధ్య అధికారాలను మూడు జాబితాల ద్వారా విభజిస్తుంది:

• యూనియన్ జాబితా (Union List): దీనిపై చట్టాలు చేసే అధికారం కేవలం కేంద్ర ప్రభుత్వానికి మాత్రమే ఉంటుంది (ఉదాహరణకు, రక్షణ, విదేశీ వ్యవహారాలు).

• రాష్ట్ర జాబితా (State List): దీనిపై సాధారణంగా రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు చట్టాలు చేస్తాయి (ఉదాహరణకు, పోలీసు, వ్యవసాయం).

• ఉమ్మడి జాబితా (Concurrent List): దీనిపై కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు రెండూ చట్టాలు చేయవచ్చు. ఒకే విషయంపై కేంద్ర మరియు రాష్ట్ర చట్టాలు వేర్వేరుగా ఉంటే, సాధారణంగా కేంద్ర చట్టానిదే పైచేయి ఉంటుంది.

మొత్తంగా, భారతదేశ పరిపాలనా విధానం ఒక సమాఖ్య వ్యవస్థ, ఇక్కడ అధికారాలు వివిధ స్థాయిల్లోని ప్రభుత్వాల మధ్య విభజించబడి ఉంటాయి, మరియు ప్రతి స్థాయి ప్రభుత్వానికి దాని స్వంత అధికార పరిధి ఉంటుంది.